Ég rakst á eftirfarandi frásögn á http://andvari.vedur.is/snjoflod/haettumat/si/si_annall.pdf þar sem sagt er frá atburðunum sem áttu sér stað í apríl 1919. 

Veturinn 1919 var einn af snjóþyngstu vetrum þessarar aldar. Mörg snjóflóð féllu í

mars og apríl í þremur landshlutum og mikið mann- og eignartjón hlaust af. Á

Siglufirði féll stórt snjóflóð úr Skollaskál í Staðarhólsfjalli, austan megin fjarðar á

verksmiðjur í eigu Olav Evangers. Í bók Ólafs Jónssonar (1957), Skriðuföll og

snjóflóð, er greinargóð lýsing á þessu flóði og frásögn hans birt orðrétt hér á eftir.

Fyrri hluti aprílmánaðar var mjög stirt tíðarfar um norðanvert landið. Vikuna 5-12.

apríl voru látlausar austanstórhríðar á Siglufirði, og var svo enn þann 12., að hríðin

var svo dimm, að eigi sá milli húsa í Siglufjarðarkaupstað, og hafði kyngt niður

feiknasnjó. Þeir, sem þennan morgun voru á ferli niður við höfnina á Siglufirði, urðu

þess varir, að þar höfðu gerst stórtíðindi um nóttina. Bátar, sem verið höfðu rammlega

bundnir við bryggjurnar, höfðu slitnað upp, sumir brotnað meira og minna. Niður á

Öldunni var hvert smáfar, er þar stóð á landi, brotið, og þilskip, er þar höfðu staðið

mörg ár í skorðum, höfðu færst til, oltið á hliðina og lagst þversum. Við Goosbryggju

lágu tvö þilskip, voru bæði mikið brotin, og annað hafði færst að hálfu upp á

bryggjuna, en þó runnið niður af henni aftur. Kraparöst og stór klakastykki lágu langt

upp á eyri.

Fyrst hugðu þeir, er þetta sáu, að brim hefði valdið þessu umróti, en sú skýring

reyndist ófullnægjandi, því bæði var um morguninn sjólítið og áttin svo austlæg, að

brim gat ekki hafa orðið inn á fiðri, og svo kunnu skipshafnir, sem legið höfðu í

skipunum um nóttina, frá því að segja, að klukkan fjögur um nóttina hefðu þær

vaknað við það, að skipin tóku ógurlega veltu, slitu af sér böndin og lömdust við

bryggjurnar, svo að allt ætlaði um koll að keyra, og gekk sjórinn hátt á land. Eftir

nokkra hríð tók að draga úr þessum ósköpum, og komst aftur kyrrð á. Eina skýringin á

þessu umróti gat því verið sú, að snjóflóð mikið hefði fallið austanmegin fjarðarins úr

Staðarhólsfjalli, og rifjuðust upp sagnir um það, að árið 1839, þ. 23. des., hefði

snjóflóð fallið sunnan Staðarhóls í Siglufirði og valdið miklum skemmdum handan

fjarðarins. Nú stóðu á því svæði, þar sem þetta snjóflóð hafði fallið, síldarverksmiðja

Evangers, tvö íbúðarhús, sem búið var í, og fleiri byggingar. Þá voru Skútubæirnir,

Efri- og Neðri-Skúta, í hættu og tómthús suður við Skútuána, Árbakki og Landmót.

Var nú þegar brugðið við og safnað liði, og fóru 12-15 röskir menn, undir forustu

Guðmundar Skarphéðinssonar, skólastjóra, á vettvang.

Vatnslitamynd af Evangerverksmiðjunni eftir Örlyg Kristfinnsson sem er á skilti við rústirnar.

Þegar þangað var komið, fengu þeir grun sinn staðfestan. Snjóflóð mikið hafði

hlaupið niður úr svokallaðri Skollaskál í Staðarhólsfjalli. Hafði það sópað burtu

síldarverksmiðjunni, íbúðarhúsunum tveimur, sem búið var í, síldarhúsi Olav

Evangers, sem stóð nokkru sunnar með sjónum, bryggjum og söltunarpöllum. Eftir

stóð aðeins eitt hús, nyrsta byggingin, sem var mannlaus. Þá hafði flóðið farið yfir

Neðri-Skútu, brotið bæinn niður og fært á kaf og sópað burtu húsinu niður við sjóinn,

sem nefnt var "Bensabær". Hugðu leitamenn fyrst, að flóðið hefði sópað öllum

þessum byggingum burt og þeir, sem í þeim voru, hefðu allir farist. Grófu þeir nokkuð

þar, sem Skútubærinn átti að vera, en urðu einskis varir og sneru þá heim á leið. En er

þeir voru komir niður á Skútugrandann stakk einn þeirra, Björn Jóhannsson, við fót og

mælti: "Ég sný við. Það er óafsakanlegt að fara svona heim. Það er ekki búið að leita

nóg þarna á Skútu." Varð það úr, að fjórir menn sneru aftur, en flestir leitarmenn voru

komnir svo langt á undan, að þeir gátu eigi haft samband við þá. Með þessum fjórum,

er aftur sneru, fóru svo einhverjir frá Árbakka og Landmótum. Hófu þeir þegar að

grafa niður á baðstofuþekjuna og höfðu aðeins mokað í stutta stund, er þeir heyrðu að

barið í þekjuna innan frá. Var þá Sigfús Ólafsson á Árbakka þegar sendur yfir í

kaupstað til að sækja liðsauka og lækni. Var þá enn safnað liði í skyndi og tekinn

hver, sem í náðist, og sendur til hjálpar.

Þegar hjálparliðið kom á vettvang, var þegar búið að rjúfa þiljuna og bjarga

sumu af fólkinu, og var það flutt jafnharðan að Árbakka. Þegar liðsauki barst, tókst

bráðlega að ná öllu fólkinu. Ekkert af því var stórslasað, en allt aðþrengt af loftleysi

og meira og minna marið. Þessum var bjargað þarna: Einari bónda Hermannssyni og

konu hans, Kristínu Gísladóttur, ásamt börnum þeirra Hermanni, Ólöfu og Septínu.

Hermann var verst farinn og fékk ekki meðvitund fyrr en um kvöldið. Hann var á

tvítugsaldri. Þá var bjargað fósturdóttur hjónanna, Þorbjörgu Guðmundsdóttur, og

Hólmfríði Jónsdóttur, ekkju Jóakims Jónssonar á Skútu. Hún var vinnukona.

Frásögn þessa fólks bar saman við það, er áður var vitað. Flóðið hafði fallið um

kl. fjögur um nóttina. Einar bóndi hafði heyrt klukkuna slá rétt áður. Það hafði að

nokkru hlíft baðstofunni, því ofan við hana stóð töðuhey. Var torf freðið og

endinn sem vissi að fjallinu, lágur. Flóðið hafði farið yfir heyið og skollið niður á

mæni baðstofunnar, brotið sperrurnar, sem voru grannar, lagt mænisásinn niður á gólfið

endilagt, en sperrubrotin höfðu lagst skáhallir af lausholtunum inn á gólfið og haldið

uppi að nokkru súðinni yfir rúmunum, sem voru meðfram veggjunum, og hafði það

bjargað fólkinu. Stafninn hafði fallið suður. Sperrukjálki yfir rúmi Einars bónda hafði

þó brotnað þannig, að þekjan lá á brotunum yfir brjósti hans. Hafði bringubeinið

marist mjög og gengið inn, og varð hann aldrei jafngóður. Framhús, með þilvegg fram

á hlaðið, hafði sópast burt og langt niður á mýri. Flest bæjarhús önnur voru brotin

niður, þar á meðal fjósið. Í því voru þrír nautgripir, er höfðu kafnað. Þegar búið var að

bjarga fólkinu, var gengið að því að rjúfa fjósrústirnar. Var það illt verk, því að hríðin

var svo mikil, að oft fyllti jafnharðan það, sem mokað var. Þó tókst um síðir að ná upp

hinum dauðu gripum. Einhverju var einnig bjargað af búsmunum og fatnaði úr bað-

stofurústunum, en allt var það stórskemmt og illa útleikið. Ekki var snjóþekjan mjög

þykk ofan á rústum af Skútubænum, því að hann var í suðurjaðri hlaupsins. Fólkið í

baðstofurústunum hafði heyrt, er Siglfirðingarnir komu fyrst á staðinn og hófu

mokstur, en hættu svo aftur og hurfu frá. Olli það því hins mesta angurs, því að það

hugði alla von um björgun úti.

Ekki tókst að koma lækni á staðinn sama dag og fólkið var grafið upp. Læknir

var þá Guðmundur T. Hallgrímsson, var hann lítt fær til gangs, en ófærð geysileg. Var

reynt að fara leirurnar og bera lækninn, en krapaelgur var svo mikill, einkum er austar

dró, að leiðangurinn varð að snúa aftur og komast til sama lands við illan leik. Sendi

læknirinn meðul og fyrirmæli um, hversu með skyldi fara. Næsta dag var veður betra,

og gat hann farið á skíðum að vitja fólksins. Þegar lokið var að grafa upp fólkið á

Skútu, var leitað vandlega í rústum annarra mannabústaða, sem snjóflóðið hafði fallið

á. Af Bensabæ var ekki urmull eftir, aðeins kjallarahola, sem verið hafði undir

bænum, en í henni fannst ekkert.

Þar höfðu farist: Benedikt Gabríel Jónsson, ættaður af Vestfjörðum, kona hans,

Guðrún Guðmundsdóttir frá Bakka í Austur-fljótum, og tvær dætur þeirra á

barnsaldri.

Verksmiðjunni og öllu tilheyrandi hafði sópað burt, nema nyrsta húsinu og

tveimur vanhúsum . Þar hafði kraftur flóðsins verið svo mikill, að handleggsgildir

járnbjálkar í verksmiðjunni höfðu kubbast sundur, eins og þeir væru hrífusköft, og

múrveggjum og steyptum undirstöðum véla hafði flóðið velt, eins og það væri

spilaborg, en sópað burtu geysiþungum vélabáknum. Hafði þetta ýmist farið fram af

bakkanum í sjóinn eða niður í geypi stóra síldarþró. Bæði húsin, sem búið var í, voru

þurrkuð burt. Af öðru húsinu, sem var mjög rammgjört, var aðeins eftir gólfið, að

mestu óbrotið. Þarna fórust tvær fjölskyldur: Lars Sæther og kona hans Luise. Sæther

hafði umsjón með verksmiðjunni og hafði búið þarna nokkur ár í skrifstofuhúsi norður

af verksmiðjunni, og Friðbjörn Jónsson, ásamt konu sinni, Guðrúnu Jónsdóttur,

Dagssonar, og fóstursyni, Alfreð Alfreðssyni, átta ára. Þau bjuggu í húsi, er reist hafði

verið úr tvíplægðum plönkum fyrir verkafólk. Það var austan við verksmiðjuna. Alls

höfðu farist þarna níu manns.

Tjónið af snjóflóði þessu var afar mikið. Auk verksmiðjunnar og þeirra húsa,

sem þegar eru talin, eyðilögðust tvö stór geymsluhús, síldarplan, bryggjur, mikið af

tunnum, mörg hundruð föt af lýsi, og höfðu þau brotnað í hundraðatali í síldarþró

verksmiðjunnar innan um vélarbrakið. Síldarþrærnar voru tvær úr járnbendri

steinsteypu. Framveggur syðri þróarinnar hafði sópast í sjóinn, en sú nyrðri var

sprunginn. Aðaleigandi verksmiðjunnar var Gustav Evanger, en bróðir hans, Olav, átti

stóra síldarstöð spölkorn sunnan við verksmiðjuna. Þar hafði allt sópast burt, pallar,

bryggjur og tvö eða þrjú pakkhús full af tómum síldartunnum. Þá hafði öll búslóð og

matvæli eyðilagst í húsunum þeim er flóðið tók. Á Neðri-Skútu björguðust þó nokkrar

kindur, er voru í húsi suður og niður við sjóinn. Hér við bættist svo tjón það, er varð á

skipum og mannvirkjum handan fjarðarins. Meðal annars er sagt, að eftirtaldar

bryggjur hafi eyðilagst að meira eða minna leyti: Bakkevigs, Henriksens,

Íslandsfélagsins, Jakobsens og Tuliníusar, en margar aðrar skemmst. Fjöldi árabáta og

uppskipunarbáta stórskemmdust. Vélbáturinn Georg mölbrotnaði og sökk, og ýmsir

aðrir vélbátar skemmdust. Talið var, að eignartjón af þessu eina snjóflóði hafði numið

hálfri annarri milljón króna.

Þegar upp birti hríðina, var svo mikið af braki við fjarðarbotninn, að kalla mátti

að hægt væri að ganga þar þurrum fótum á timbri þvert yfir fjörðinn. Var þar meðal

annars í heilu lagi rishæðin af einu húsi O. Evangers, og var hún full af nýjum

síldartunnum. Rekaldi þessu skolaði að mestu út aftur, og var því bjargað á land út á

Siglunesi og víðar við fjörðinn, og það selt á uppboði.

Óðar og upp rofaði, var hafin leit að líkum þeirra, er farist höfðu, og leitað á

hverri fjöru dag og nótt af mörgum mönnum í nærri hálfan mánuð. Á pálmasunnudag,

13. apríl, fannst lík Sæthers sunnan við "Anlæg" timburhólma suður á leirum. Lá hann

í rúmi sínu eins og hann svæfi, með hendur á brjósti, og sáust á honum engir áverkar,

utan lítið gat á enninu. Taldi læknir, að hann hefði andast snögglega í svefni. Næsta

morgun fannst lík Benedikts og annarrar dóttur hans, og síðar lík Guðrúnar konu hans.

Lík Guðrúnar Jónsdóttur fannst á þriðjudag og enn síðar lík hinnar dóttur Benedikts,

en lík frú Sæther fannst eigi fyrr en eftir eina viku. Lík Friðbjarnar og fóstursonar

hans fundust aldrei.

Þessa mynd er einnig að sjá á skilti við rústir Evangerverksmiðjurnar og ég þykist vita að Örlygur Kristfinnsson eigi mestan heiður af. Bæir og hús sem eru merkt inn á myndina eru frá vinstri talið; Staðarhólsbærinn, Evangerverksmiðjan, Söltunarstöð Olavs Evanger, Bensabær og Neðri Skúta.

Jón Jóhannesson segir að breidd snjóflóðsins, að norðurjaðar þess hafi verið 15-

20 föðmum sunnan við Rjómalækinn, en syðri jaðar þess hafi verið fimm föðmum

sunnan við suðurgafl baðstofunnar að Neðri-Skútu. Á öllu þessu svæði hafi flóðið

ekki aðeins sópað öllum snjó niður á beran jarðveg, heldur einnig rifið upp gjót og

harðfreðin þúfnabörð. Bar það mikið grjót bæði á tún og engi. Var nokkuð hreinsað

burtu, en sumt voru óhreyfanleg stórbjörg. Kvísl úr hlaupinu hafði farið sunnan við

Staðarhólstúnið, en mörg smærri hlaup höfðu orðið norðan á Staðarhólsströndinni,

það syðsta rétt norðan við Staðarhólsbæinn. Af ótta við ný snjóflóð, þorði fólkið ekki

að haldast við á bæjunum austan fjarðarins, Staðarhóli og Efri-Skútu, en flutti yfir í

kaupstaðinn. Neðri-Skútufólkið var flutt þangað óðar og það var flutningsfært og fékk

þar íbúð.

Snjóflóðin komu víðar við í Siglufjarðarhreppi að þessu sinni. Á pálmasunnudag, 13. apríl,

 féll allbreitt snjóflóð úr Siglunesnúpi yfir túnið á Siglunesi sunnanvert,132

bar með sér mikið grjót og eyðilagði stóran hluta af túninu. Munaði litlu, að hlaup

þetta, sem var kraftmikið, ylli slysi. Það féll á fjórða tímanum um daginn, og voru þá

sumir karlmenn frá Nesi að bjarga reka og enginn á leiðinni milli þeirra og bæjar, en

hundur, sem með þeim hafði farið og líklega verið á heimleið aftur, lenti í flóðinu.

Kom hann þó heim, að Nesi aftur seint um daginn, ólemstraður, en ruglaður og illa til

reika.

Auk þessara flóða féllu nokkur flóð í nágrenni Siglufjarðar. Auk flóðsins á

Siglunesi og í hlíðinni norður af slysstaðnum féllu tvö flóð í Héðinsfirði og létust þar

tveir menn. Einnig féll flóð í Engidal, vestan við Siglufjörð, á bæinn Engidal sem var

ystur Dalabæjanna. Þar fórust allir sem í bænum voru eða alls sjö manns. Í þessari

snjóflóðahrinu fórust alls átján manns í Hvanneyrarhreppi".